Lívgandi mannagongdir sum loysn til næmingakonfliktir

Við lívgandi mannagongdum fáa lærarar eitt amboð at arbeiða meira fyribyrgjandi. Tað snýr seg um at byggja sambond, sum eru so sterk, at tey klára at standa ímóti trýsti og misskiljingum. Jóhannes Miðskarð, lærari, cand.ped. og phd.

29.08.2025

Í nógvum skúlum síggja vit ein týðiligan vøkstur í konfliktum millum næmingar. Tað eru fleiri orsøkir til hesa gongd. Samfelagið er blivið meira fløkjasligt; børn og ung í dag verða nógv meiri ávirkað sosialt og mentanarliga enn fyrr – bæði frá sosialum miðlum, skjótt broytiligum felagsskapum og einum strongdum gerandisdegi. Hetta ger, at konfliktir ofta blíva djúpari og meira persónligar, og tað krevur nýggjar og meira lívandi hættir at loysa tær.

Sum konsulentur og lærari havi eg í fleiri ár arbeitt við leiðslu og menning av stovnum. Í hesum arbeiði havi eg aftur og aftur sæð, hvussu konfliktir millum starvsfólk, foreldur og børn kunnu gerast forðandi fyri læring og trivnað – men eisini, hvussu røttu amboðini kunnu venda støðuni til nakað lívgandi og lærandi.

Hvat eru lívgandi mannagongdir?

Lívgandi mannagongdir (á enskum kendar sum narrative mediation) eru eitt rák innan pedagogikk og leiðslu, sum hevur vunnið frama í fleiri londum. Í staðin fyri at straffa ella útskúgva í konfliktloysn verður her arbeitt við at endurbyggja sambond, skapa innlit og finna loysnir, sum allir partar kunnu liva við. Hetta er ein menningarkend tilgongd, sum byggir á virðing og felags ábyrgd.

Hesi amboð koma úr einum breiðum altjóða samanhangi. Í mongum skúlaverkum eru tey sprottin úr rættarskipanum, har restorative justice var brúkt til at hjálpa brotsmanni og offri at møtast á einum tryggum grundarlagi og finna frið. Í dag eru hesar lívgandi mannagongdir fluttar inn í dagstovnar og skúlar við einum endamáli: at skapa felagsskapir, har næmingar kenna seg hoyrandi til, og har konfliktir blíva møguligar fyri læring heldur djúpar gjáir millum næmingarnar.

Tríggjar kjarnu-amboð í lívgandi mannagongdum

Endurreisandi samrøður

Endurreisandi samrøður eru skipaðar samrøður, har ein lærari ella vegleiðari hjálpir næmingum at greiða frá sínum kenslum, royndum og áhugamálum í einum tryggum rúmi. Spurningarnir eru einfaldir men djúpir: Hvat hendi? Hvussu hevur tað ávirkað teg? Hvat kundi verið gjørt øðrvísi? Endamálið er ikki at finna ein “sekan”, men at skilja, hví konfliktin kom í, og hvussu hon kann verða loyst. 

Konflikt-coaching

Konflikt-coaching er persónlig coaching, har ein næmingur fær hjálp at handfara egna vreiði ella frustatión. Hetta er serliga gagnligt fyri næmingar, sum ofta eru blandaðir inn í konfliktir. Ein tílík coaching kann geva næmingum amboð at “steðga upp”, skilja egnar reaktiónir og velja nýggjar hættir at samskifta.

Endurreisandi semjur

Í hesum er ein óheftur triðjapartar – t.d. lærari ella konsulentur – við til at leiða eina skipaða semju millum partar í eini konflikt. Hetta er meira strukturerað enn vanlig sáttargerð og miðar eftir, at báðir partar sleppa til orðanna, finna felags støði og avtala, hvussu tey skulu samskifta frameftir.

Eitt rák við meining – eisini í Føroyum

Í mínum arbeiði sum konsulentur innan leiðslu og organisatiónsmenning er lovandi, at lívgandi mannagongdir ikki bert loysa konfliktir – men tær styrkja eisini felagsskapin og menna tey, sum eru partur av honum. Tá lærarar og næmingar arbeiða við hesum amboðum, fáa tey eina felags skipan at tosa um truplar støður. Hetta ger tað møguligt at flyta fokus frá “hvat er galið við tær?” til “hvat er hent, og hvussu kunnu vit saman fáa tað at rigga aftur?”

Við lívgandi mannagongdum fáa lærarar eitt amboð at arbeiða meira fyribyrgjandi. Tað snýr seg um at byggja sambond, sum eru so sterk, at tey klára at standa ímóti trýsti og misskiljingum. Og tá konfliktir kortini stinga seg upp, so hava bæði starvsfólk og næmingar eina greiða tilgongd at venda teimum til nakað lærandi.